- ارائه دهنده: دکتر جاوید قنبری
- ناقد: دکتر ساناز حائری
- مدیر جلسه: دکتر حجت‌اله عبدی اردکانی
- تاریخ جلسه: 18 دی ماه 1402
در بررسی تاثیر اندیشه‌های مذهبی بر شکل گیری معماری، آن چه که معمولاً بیشتر مورد توجه محققین بوده، ادیان الهی و جهانگیر بوده است و توجه کمتری به مذاهب قومی شده است. اقوام بومی ساکن در نقاط مختلف دنیا، با توجه به نوع جهان بینی و کیهان‌شناختی خود اعتقادات خاصی داشته‌اند که در معماری آن‌ها، و به خصوص معماری معابد آن‌ها، منعکس شده است. قوم دوگون هم به عنوان یکی از این اقوام بومی قدیمی ساکن در غرب آفریقا، دارای معابد خاص خود می‌باشند که ریشه‌های تفکر مذهبی این قوم را در خود منعکس می‌کنند. خدایان، کیهان‌شناختی و اعتقادات این قوم، به شکل‌گیری معماری مسکونی و مذهبی ویژه‌ای انجامیده است که ضمن در برگرفتن اندیشه‌های مذهبی در هماهنگی کامل با طبیعت نیز قرار دارد. قوم دوگون دارای سه نوع معبد آوا، لِبِی و بینو می‌باشند که عمده معابد را معابد لِبِی و بینو شکل می‌دهند.
با گسترش اسلام در جوامع غرب آفریقا، مسائلی از قبیل برخورد و تغییر فرهنگی در آنجا بسیار سازگار شناخته می‌شود. گرچه بسیاری از این اقوام در ابتدا بسیار مقاومت کردند اما پس از گذشت چند قرن، شکل‌گیری مساجد در آنجا نشانگر پذیرش اسلام حتی در دورافتاده‌ترین نقاط آفریقا بود. قوم دوگون نیز که یکی از اقوام ساکن در غرب آفریقا می‌باشد، در ابتدا به مقاومت بر پذیرش اسلام و حفظ دین خود پرداختند، اما کم کم مساجد به عنوان یکی از عناصر معماری روستاهای دوگونی مطرح می‌گردد. این مقاله به حوزه‌ای پا گذاشته که در آن مساجد بومی غرب آفریقا شروع به شکل‌گیری می‌کنند و زمینه مذهبی موجود قوم دوگون را در معماری آن تشریح می‌کند و سعی بر یافتن نقاط مشترک معماری معابد قوم دوگون و مساجد بومی غرب آفریقا دارد.
در مورد معماری بومی منطقه‌ای، اینکه چگونه، چرا، تا چه حد و به چه وسیله‌ای معماری و فضای معماری، فرم‌ها و ویژگی‌های معماری بومی شکل می‌گیرند، توسط یک سری ویژگی‌های محلی و همچنین تاثیرات خارجی مشخص می‌شود. این ترکیب عناصر موجود منطقه و عناصر وارداتی به نوعی در یک ترکیب شاخص و متمایز ترکیب و محلی می‌شوند و با اصطلاحاتی از قبیل: فرسایش فرهنگی، نژاد-آمیختگی فرهنگی و آمیزش فرهنگی شناخته می‌شوند که در تصویر زیر این موضوع دیده می‌شود.:
با ورود اسلام به آفریقا، و به خصوص به غرب آفریقا، کم کم مساجد بومی در تعامل با معابد شکل می‌گیرند و این تعامل شاید به نوعی معماری مذهبی انجامیده است که رد پای هر دو نوع معماری مذهبی را در خود دارد؛ همچنین مصالح طبیعی، عمدتاً خاک، و تکنیک ساخت موجود در منطقه نیز در شکل‌گیری این نوع معماری تاثیر خاص خود را بر فرم کالبدی آن گذاشته است. در بخش اول این مقاله به کیهان‌شناختی، جهان‌بینی، آداب و عقاید و معماری مذهبی قوم دوگون پرداخته شده است و در ادامه به مساجد بومی موجود در غرب آفریقا و بررسی ابعاد مشترک آن با معماری دوگون پرداخته شده است. آنچه از این تحقیق منتج می‌شود این است که مساجد بومی غرب آفریقا جوهره فضایی خود را تا حد زیادی از مسجد مدینه (خانه پیغمبر) و همچنین خانه دوگونی بر گرفته است و در ابعاد کالبدی و جزئیات ساختمانی با کالبد معابد دوگونی همخوانی دارد.
